BOMBUS ARISI SEZONU BAŞLADI

BOMBUS ARISI Türkiyede Antalya civarında üretimini yapan birkaç firma ile sınırlıdır. bombus arılarını yetiştirip özel kovanlarla çiftciye satışa sunulmaya devam etmektedir. Bombus arıları özellikle kış aylarında örtü altı sera alanlarında kullanılmaktadır. Ülkemizde bu sektörde en başarılı olan firma KOPPERT BİYOLOJİK SYSTEM adı altında üretilen NATUPOL adlı ürünüdür. Ülkemizde son zamanlarda örtü altı seranın gelişmesiyle bu sektör de gelişmeye başlamıştır. Antalya üretim yapan NATUPOL- BİOBEST- BİZBİO-TÜRKELİ gibi firmalar her geçen gün çiftçiye fayda sağlamak amacıyla arı üretimine devam etemktedirler...

Bombus Arısının Kış Uykusu (DİYAPOZ)

DİYAPOZ (KIŞ UYKUSU)

Çiftleşmiş genç analar bol bal ve polen yiyerek yedek besin depo ederler, kendilerini kış uykusuna hazırlarlar. Kışı geçirebilecekleri bir yuva bulurlar kendilerine. Havalar soğuyunca da yuvalarına çekilip yalnız başına kış uykusuna yatarlar: Kış uykusuna diyapoz da denir. Ancak diyapozun anlamı (diapause) duraklama , ara verme, dinlenme demektir. Aşırı soğuk, aşırı sıcak, besin yokluğu yada bunlara benzeyen canlının yaşayışını tehdit eden başka bir durum karşısında hareketli yaşamın geçici olarak durdurulması demektir. Bu kış uykusu şeklinde olabildiği gibi yaz uykusu şeklinde de olabilir. Koşullar düzelince uyku biter ve hareketli yaşam devam eder. Ana arının gelişmemiş olan üreme organları diyapoz sürecinde gelişmesine devam eder. Uykudan önce yumurtlama yeteneği olmayan ana arı uyku sonunda yumurtlayabilecek olgunluğa gelmiştir. Kış boyunca havalar ısınıncaya kadar uyuşuk bir halde yaşamlarını tek başlarına sürdürürler. Kış uykusundan bu anaların yüzde 10-30 u uyanabilir.

Bombus arılarının doğadaki bir yıllık yaşam döngüleri kabaca bu şekildedir. Seralarımızda kullanılan bombus arısı kolonileri ise doğadaki yaşama benzeyen koşullar üretim laboratuarlarında sağlanarak yıl boyunca üretilir. İşçi arı mevcudu yeteri kadar çoğalınca koloniler hazırlanıp seralara konur ve sebze ve meyve çiçeklerinin özellikle de domates çiçeklerinin tozlaşmasını yani döl tutmasını sağlarlar.

Bombus Arısının Çiftleşmesi

Bombus arılarının çiftleşmesi:

Olgunlaşan ana ve erkek arılar genellikle güneşli günlerde dışarıda çiftleşirler. Ana arılar 4- 6 günlük iken çiftleşme olgunluğuna erişirler ve birkaç kere çiftleşebilirler. Erkek arılar ise 12 günlük iken çiftleşme olgunluğunu erişirler. Birkaç günlük iken yuvadan dışarı uçarlar beslenmek için birkaç kez geri dönerlerse de genel olarak bir daha geri dönmezler. Bombus erkek ve ana arıları çiftleşme uçuşunda ayrı ayrı yüksekliklerden uçarlar ve böylece her tür kendi türüyle çiftleşir. Bombuslarda bazı türlerin kendine özgü çiftleşme yolları var ise de türlerin çoğunda erkek arılar uçuş yollarında belirli noktalardaki kolay görünen yerlerdeki yapraklar veya dallar üzerine başlarındaki salgı bezlerinden salgıladıkları bir koku bırakırlar ve bu noktaları öğleden önceleri sık sık dolaşırlar. Çiftleşme isteği olan ana arılar da bu kokuyu alınca o noktaya gelirler ve çiftleşirler. Çiftleşme genel olarak havada başlar yerde devam eder. Her tür erkek arısının bıraktığı koku farklıdır. Bu özellik de her türün kendi eşiyle çiftleşmesini garanti altına alır. (P: F: Röseler- Der Hummelgarten)

Bombus ve bal arılarının farklı yanları:

1-Bombus arıları bal arılarından daha iridirler.

2-Bombus arısı kolonileri bal arısı kolonileri gibi devamlı değildirler. Bal arılarında bir koloni koşullar uygun olursa senelerce yaşayabilir. Kış yaz kolonide yavru eksik olmaz . Oysa bombus arılarında koloni ömrü normalde bir yıldır. Yurdumuzun çoğu yerinde güz gelip havalar soğuyunca koloni bireylerinin döllenmiş genç analar dışında tamamı ölür. Bal arısı anaları 3-5 yıl yaşayabilir. Oysa bombus analarının ömrü bir yıldır. Bal arılarının anası ölse bile arılar taze yumurta veya yavrulardan ana arı yetiştirerek eğer ortam uygunsa neslini devam ettirebilir.

3-Bal arılarında analar yalnız yaşayamazlar. Kendi kendilerine nektar , polen toplayamazlar. Petek öremezler. Yavrularını besleyemezler. Hatta kendilerini bile besleyemezler. Bütün bunları işçi arılar yapar. Bal arısı anasının görevi hazırlanmış boş hücrelere yumurta yumurtlamaktır. Neslin devamını sağlamaktır.

Oysa baharda havalar ısınınca uyanan genç bombus anası kendi kendine nektar ve polen toplar, beslenir, yuvasında uygun ortamı hazırlar, yumurtlar. Yumurtadan çıkacak yavrular için polen ve nektar toplar. Onları ısıtmak için kuluçkaya yatar. 4-5 gün sonra yumurtadan çıkan yavruları besler, ısıtır. Yavruların olgunlaşıp arı olmasına kadar hem kendine hem de yavrularına bakar. Yavrular olgunlaşıp arı olarak petek gözünden çıkınca birkaç gün yuvada kalırlar. Sonra nektar ve polen toplamak için dışarı uçarlar. Bunlar işçi arılardır. İşçi arılar dışarı uçup nektar ve polen getirmeye başlayınca ana arı artık dışarı çıkmaz. Ana arının ve yavruların bakımını işçi arılar üstlenir. Ana arı işçi arıların getirdiği polen kümelerinin üzerine yumurta yumurtlar. İşçi arılar bu yumurtadan çıkan yavruları beslerler, ısıtırlar hatta hava çok sıcak olursa kanatlarıyla rüzgâr yapıp onları serinletirler.

4-Bal arılarında ana arı 16 günde, işçi arılar 21 günde, erkek arılar ise 24 günde olgunlaşırlar. Bombus arılarında ise ana arı ortalama 27günde, işçi arılar 21 günde, erkek arılar ise 24 günde olgunlaşır.

5- Bal arıları kış için bal ve polen depolar. Bombuslar ise günübirlik yaşar. Biraz bal ve polen biriktirirler ama uzun süre yetecek depolama yapmazlar. Yağmacılar yağmalamasın diye az bal depo ederler. Onun için de sıcak, soğuk, yağmur demeden polen toplarlar.

6-Bal arılarının tamamı akşamları kovana döner. Bombuslar dışarıda geceleyebilir.

7-Bal arılarında kışın bile kovanda 8000-10000 arı bulunur. Yazın bu sayı 60000-80000 e çıkar. Bombus kolonilerinin en kalabalık zamanı ise genel olarak 150 - 600 arasında kalır.

8-Bal arılarında arı bakılırken kovan açınca arılar sakinleşsin diye duman verilir. Bombus kovanlarını ise karanlıkta veya kırmızı ışık altında açmalı. Kırmızı ışıkta iyi göremediği için kovandan ayrılmaz. Bakımında bu özelliklerinden faydalanılır.

9-Bal arısı bir kere sokabilir. Sokunca iğnesi deride kalır ve arı ölür. Bombus arısı ise sokunca ölmez. Arka arkaya birkaç kez sokabilir.

10-Bombus arılarında ananın besleyip büyüttüğü ilk kuşak arılar genellikle normalden biraz küçük olur. Nedeni tam açıklığa kavuşmamış ise de ana arının yumurtlama organlarının tam gelişmemiş olmasından veya ana arının başlangıçta yalnız olduğu için onları yeteri kadar besleyip bakamadığından sanılmaktadır. Bal arılarında ise işçi arıların hepsi aynı boydadır.

11-Bal arısı anası işçi arıların ördüğü hücrelerin içine yumurtlar. Hücre içinde yumurtadan çıkan larva işçi arılar tarafından beslenip gelişince işçi arılar tarafından hücre ağzı kapatılır. Burada başkalaşım geçirir ve kuluçka süresi sonunda ergin arı olarak hücreden çıkar. Bombus arısı anası ise başlangıçta odacıklar örerse de sonradan örmez kendi biriktirdiği veya işçi arıların biriktirmiş olduğu polen kümelerinin veya pupaların üzerine yumurtlar. Yumurtadan çıkan larva bu polen ve bal ile beslenip gelişince kelebekler gibi kendisine bir koza örer ve onun içinde başkalaşım geçirip ergin arı olunca kozadan dışarı çıkar.

12-Yuva yapımında kullanmak için ürettikler mumlar farklıdır.

13-Bal arılarında yaş ile bağlantılı bir işbölümü vardır. Zorunlu bir durum olmazsa işbölümü devam eder. Yeni doğan arılar kovan içi işlerde çalışır. Yavruların beslenmesi, bakımı, ısıtılması, temizliği, arı sütü üretimi, mum üretimi, petek örme... Ve 21 gün sonra dışarıya uçar, nektar, polen, su getirme gibi dış işlere başlar. Bombuslarda işbölümü o kadar belirgin değildir. Doğumdan birkaç gün sonra dışarıya uçabilirler. Genellikle ufak ve sakat olanlar iç işlerinde çalışırlar, iri ve güçlü olanlar dış işlerde çalışırlar.

14-Bal arıları seralarda verimli çalışmaz. 15°C altında, soğuk ve bulutlu havalarda kovandan dışarı çıkmaz. Bombuslar ise kendilerini ısıtabilme yeteneği sayesinde sera içinde, bulutlu havalarda ve 10°C altında bile çalışırlar.

15-Bal arılarında birbirleri ile anlaşabilme, iletişim yeteneği vardır. Doğada iyi bir bal veya çiçektozu kaynağı bulan bal arısı özel bir dans ile bu kaynağı ve yerini diğer arılara anlatabilir. Az sonra bütün arılar o kaynağa doğru uçarlar. Bu yüzden sera içinde tutulmaları zordur. Sera içine konan bal arısı kovanından bir adet arı kazara sera dışına çıksa, orada iyi bir besin kaynağı bulsa ve geri içeri girse... Az sonra bütün bal arıları dışarı çıkmak isteyecektir. Bombus arılarında bu iletişim yeteneği olmadığı için her arı besin kaynağını kendi arar bulur. Ve mümkünse bu kaynağı en yakından seçer. Bu özelliği bombus arılarının sera içinde daha verimli çalışmasını sağlar. Bazı kaynaklarda bombus arılarının da birbirleriyle anlaşabilme yolları olduğu yazılmaktadır.

16-Bal arıları saatte 30 km.ye kadar esen rüzgârda çiçekten polen toplayabilir. Rüzgâr hızı saatte 30 km.yi geçince işleri zorlaşır. Bombus arıları ise saatte 70 km. ye kadar esen rüzgârlarda da çalışabilir.

17-Bal arıları rüzgâr varsa sinirlenir. Sıcak varsa sinirlenir. Kovanın önünde bir canlı durursa sinirlenir. Sinirlenince de oradakilere saldırır, sokmaya başlar. Bombus arıları daha sakindir. Kovanlarına, yavrularına zarar verilmezse kolay kolay saldırmazlar. .
18-Bombus arıları sarsma, titreştirme yeteneği sayesinde aynı zaman diliminde bal arılarından daha hızlı ve daha çok polen toplayabilirler. Bu nedenle tozlamada bal arılarından daha etkindirler. Uzun dilleri ile diğer böceklerin ve arıların balözü yuvası çok derin olduğu için konmadığı çiçeklere de konarak balözü emebilirler.
Özet olarak bombus ve bal arılarının beslenme ve üremeleri benzer yanlarıdır. Vücut yapıları ve bazı özellikleri nedeniyle nektar ve polen toplama yöntemleri farklıdır. Bu farklı yöntem nedeniyle tozlamadaki etkinlikleri de farklı olmaktadır.

Bombus arıları ve Bal Arılarının Arasındaki Farklar

1-Bombus arıları bal arılarından daha iridirler.

2-Bombus arısı kolonileri bal arısı kolonileri gibi devamlı değildirler. Bal arılarında bir koloni koşullar uygun olursa senelerce yaşayabilir. Kış yaz kolonide yavru eksik olmaz . Oysa bombus arılarında koloni ömrü normalde bir yıldır. Yurdumuzun çoğu yerinde güz gelip havalar soğuyunca koloni bireylerinin döllenmiş genç analar dışında tamamı ölür. Bal arısı anaları 3-5 yıl yaşayabilir. Oysa bombus analarının ömrü bir yıldır. Bal arılarının anası ölse bile arılar taze yumurta veya yavrulardan ana arı yetiştirerek eğer ortam uygunsa neslini devam ettirebilir.

3-Bal arılarında analar yalnız yaşayamazlar. Kendi kendilerine nektar , polen toplayamazlar. Petek öremezler. Yavrularını besleyemezler. Hatta kendilerini bile besleyemezler. Bütün bunları işçi arılar yapar. Bal arısı anasının görevi hazırlanmış boş hücrelere yumurta yumurtlamaktır. Neslin devamını sağlamaktır.

Oysa baharda havalar ısınınca uyanan genç bombus anası kendi kendine nektar ve polen toplar, beslenir, yuvasında uygun ortamı hazırlar, yumurtlar. Yumurtadan çıkacak yavrular için polen ve nektar toplar. Onları ısıtmak için kuluçkaya yatar. 4-5 gün sonra yumurtadan çıkan yavruları besler, ısıtır. Yavruların olgunlaşıp arı olmasına kadar hem kendine hem de yavrularına bakar. Yavrular olgunlaşıp arı olarak petek gözünden çıkınca birkaç gün yuvada kalırlar. Sonra nektar ve polen toplamak için dışarı uçarlar. Bunlar işçi arılardır. İşçi arılar dışarı uçup nektar ve polen getirmeye başlayınca ana arı artık dışarı çıkmaz. Ana arının ve yavruların bakımını işçi arılar üstlenir. Ana arı işçi arıların getirdiği polen kümelerinin üzerine yumurta yumurtlar. İşçi arılar bu yumurtadan çıkan yavruları beslerler, ısıtırlar hatta hava çok sıcak olursa kanatlarıyla rüzgâr yapıp onları serinletirler.

4-Bal arılarında ana arı 16 günde, işçi arılar 21 günde, erkek arılar ise 24 günde olgunlaşırlar. Bombus arılarında ise ana arı ortalama 27günde, işçi arılar 21 günde, erkek arılar ise 24 günde olgunlaşır.

5- Bal arıları kış için bal ve polen depolar. Bombuslar ise günübirlik yaşar. Biraz bal ve polen biriktirirler ama uzun süre yetecek depolama yapmazlar. Yağmacılar yağmalamasın diye az bal depo ederler. Onun için de sıcak, soğuk, yağmur demeden polen toplarlar.

6-Bal arılarının tamamı akşamları kovana döner. Bombuslar dışarıda geceleyebilir.

7-Bal arılarında kışın bile kovanda 8000-10000 arı bulunur. Yazın bu sayı 60000-80000 e çıkar. Bombus kolonilerinin en kalabalık zamanı ise genel olarak 150 - 600 arasında kalır.

8-Bal arılarında arı bakılırken kovan açınca arılar sakinleşsin diye duman verilir. Bombus kovanlarını ise karanlıkta veya kırmızı ışık altında açmalı. Kırmızı ışıkta iyi göremediği için kovandan ayrılmaz. Bakımında bu özelliklerinden faydalanılır.

9-Bal arısı bir kere sokabilir. Sokunca iğnesi deride kalır ve arı ölür. Bombus arısı ise sokunca ölmez. Arka arkaya birkaç kez sokabilir.

10-Bombus arılarında ananın besleyip büyüttüğü ilk kuşak arılar genellikle normalden biraz küçük olur. Nedeni tam açıklığa kavuşmamış ise de ana arının yumurtlama organlarının tam gelişmemiş olmasından veya ana arının başlangıçta yalnız olduğu için onları yeteri kadar besleyip bakamadığından sanılmaktadır. Bal arılarında ise işçi arıların hepsi aynı boydadır.

11-Bal arısı anası işçi arıların ördüğü hücrelerin içine yumurtlar. Hücre içinde yumurtadan çıkan larva işçi arılar tarafından beslenip gelişince işçi arılar tarafından hücre ağzı kapatılır. Burada başkalaşım geçirir ve kuluçka süresi sonunda ergin arı olarak hücreden çıkar. Bombus arısı anası ise başlangıçta odacıklar örerse de sonradan örmez kendi biriktirdiği veya işçi arıların biriktirmiş olduğu polen kümelerinin veya pupaların üzerine yumurtlar. Yumurtadan çıkan larva bu polen ve bal ile beslenip gelişince kelebekler gibi kendisine bir koza örer ve onun içinde başkalaşım geçirip ergin arı olunca kozadan dışarı çıkar.

12-Yuva yapımında kullanmak için ürettikler mumlar farklıdır.

13-Bal arılarında yaş ile bağlantılı bir işbölümü vardır. Zorunlu bir durum olmazsa işbölümü devam eder. Yeni doğan arılar kovan içi işlerde çalışır. Yavruların beslenmesi, bakımı, ısıtılması, temizliği, arı sütü üretimi, mum üretimi, petek örme... Ve 21 gün sonra dışarıya uçar, nektar, polen, su getirme gibi dış işlere başlar. Bombuslarda işbölümü o kadar belirgin değildir. Doğumdan birkaç gün sonra dışarıya uçabilirler. Genellikle ufak ve sakat olanlar iç işlerinde çalışırlar, iri ve güçlü olanlar dış işlerde çalışırlar.

14-Bal arıları seralarda verimli çalışmaz. 15°C altında, soğuk ve bulutlu havalarda kovandan dışarı çıkmaz. Bombuslar ise kendilerini ısıtabilme yeteneği sayesinde sera içinde, bulutlu havalarda ve 10°C altında bile çalışırlar.

15-Bal arılarında birbirleri ile anlaşabilme, iletişim yeteneği vardır. Doğada iyi bir bal veya çiçektozu kaynağı bulan bal arısı özel bir dans ile bu kaynağı ve yerini diğer arılara anlatabilir. Az sonra bütün arılar o kaynağa doğru uçarlar. Bu yüzden sera içinde tutulmaları zordur. Sera içine konan bal arısı kovanından bir adet arı kazara sera dışına çıksa, orada iyi bir besin kaynağı bulsa ve geri içeri girse... Az sonra bütün bal arıları dışarı çıkmak isteyecektir. Bombus arılarında bu iletişim yeteneği olmadığı için her arı besin kaynağını kendi arar bulur. Ve mümkünse bu kaynağı en yakından seçer. Bu özelliği bombus arılarının sera içinde daha verimli çalışmasını sağlar. Bazı kaynaklarda bombus arılarının da birbirleriyle anlaşabilme yolları olduğu yazılmaktadır.

16-Bal arıları saatte 30 km.ye kadar esen rüzgârda çiçekten polen toplayabilir. Rüzgâr hızı saatte 30 km.yi geçince işleri zorlaşır. Bombus arıları ise saatte 70 km. ye kadar esen rüzgârlarda da çalışabilir.

17-Bal arıları rüzgâr varsa sinirlenir. Sıcak varsa sinirlenir. Kovanın önünde bir canlı durursa sinirlenir. Sinirlenince de oradakilere saldırır, sokmaya başlar. Bombus arıları daha sakindir. Kovanlarına, yavrularına zarar verilmezse kolay kolay saldırmazlar. .
18-Bombus arıları sarsma, titreştirme yeteneği sayesinde aynı zaman diliminde bal arılarından daha hızlı ve daha çok polen toplayabilirler. Bu nedenle tozlamada bal arılarından daha etkindirler. Uzun dilleri ile diğer böceklerin ve arıların balözü yuvası çok derin olduğu için konmadığı çiçeklere de konarak balözü emebilirler.
Özet olarak bombus ve bal arılarının beslenme ve üremeleri benzer yanlarıdır. Vücut yapıları ve bazı özellikleri nedeniyle nektar ve polen toplama yöntemleri farklıdır. Bu farklı yöntem nedeniyle tozlamadaki etkinlikleri de farklı olmaktadır.

Bombus Arısının Kanat Yapısı

   Bombus arısında ön kanat ve arka kanat olmak üzere toplam 4 adet kanat mevcuttur. Bir bombus arısı saniyede 130-240 arası kanat vurduğu deneyler sonucu açıklanmıştır. Bu kadar hızlı kanat vurması kanat kaslarının gelişmesini sağlamış ve bombusların hızlı uçuş kabiyeti kazanmıştır.
  Bombus arısının uçuş hızı saniyede 4,5 metre olarak hesaplanmış  ortalama olarak 3 metredir. Ortalama olarak saat bazında alınırsa bir bombus arısı bir saat boyunda 10,7 kilometre yol katedebilme yeteneğine sahiptir.
   Bombus arısının kanatlarından yaşı hesaplanabilmektedir. Eğer bombus arısının kanatları genç ve parlak görünüyor ise bu onun genç olması anlamına gelmektedir. Kanat hasarlı ve kötü durumda ise bombus arısının renk olarak solgun görünüyor ise bu arının yaşlandığını gösterir.

Bombus Arısında Polen Sepeti...

    Bombus arısının polen sepeti resimdeki gibidir.Bu polen sepeti bombus kraliçesine aittir. Bu arka bacakta bulunur ve poleni ovmak için kıllarla kaplıdır. Toplanan polen tibia denilen tarak yardımıyla bir araya toplanır. Daha sonra bir araya toplanan polenler tibia üzerine itilir oradada yuvarlak ve parlak görüntüsünü alır. Arı yuvaya gidene kadar polen sepetinin çevresinde ki kıllar poleni tutar ve güvenli bir şekilde yuvasına götürür.
    Polenden para kazanan insanlar bombus arısı ve özellikle bal arısının kovanına girişte bir aparat koyarlar arılar kovana girerken polen sepetindeki polenler aparat yardımıyla aşağıdaki polen tuzak kutusuna düşer. Bu işlem öğlene kadar devam eder. Öğlen sonu tuzak kaldırılır arı öğlen sonu çalıştığı polenleri yuvasına götürür.

Bombus Arısında Anten Yapısı !!!

 Bombus arısında işçi ve kraliçe aynı anten yapısına sahiptir 10 adet sekmentden oluşmaktadır. Erkek bombus arısı  ise diğerlerinden farklı olarak 11 adet sekment yapısına sahiptir. Antenin üzerinde gözenek plakaları vardır.Gözenek plakaları kokuları algılar ve beyne sinyaller gönderir.Bu sayede iki adet anten ile arılar koku yönünü bulur ve çiçeğe giderler. Tat ve koku anten ve üzerindeki tüycüklerin aracılığıyla ağız kısma iletilir.
  Bombus arıları diğer böcelerle ortak yön olarak özellikle de karınca ile ön ayakları ile antenlerini temizlemektedir. Anten sonra metatarsus bükülmüş anteni çevreleyen bir çentik içine sokulur. Temizleme olayından sonra anten çıkarılır ve arı kaldığı yerden çicek gezme işlevine devam eder.

Soldaki resimde ise antenin yakın çekimden görüntüsü sunulmuştur. Resimdeki bu sekmentler sayesinde arı yolunu bulabilmektedir.

Bombus Arısında göz yapısı !!!

     Bombus arısı diğer çoğu böcek gibi bileşik göz (ommatidia )adı verilen tek altıgen birimlerden oluşur. Gördüğünüz dış kısmı lens adı verilir. Lens altında ise sinir akson ve beyne giden hücreler vardır. Görme hücrelerinin üç tipi vardır. ultraviyole duyarlı, hassas mavi ve birde yeşile duyarlıdır. Gözlerin herhangi bir odaklanma yeteneği yoktur.

     Bir çok böcekler gibi Bombus arısının da başının tepesinde bir üçgen modelinde üç adet ocelli adı verilen gözler vardır.Bu gözler far görevi görür ve ışık yoğunluğundaki değişikleri algılar. Yapılan deneylerde bombus arısı ile insanın göz vizyonu karşılaştırılmış nanometre dalga boyu ölçülmüştür. İnsanlarda görme vizyonu 700 iken bombus arılarında 300 ile kalmıştır ve görülen renkler farklılık göstermektedir. İnsanlar tarafından görülen üç temel  kırmızı, yeşil ve mavi  renkleri , bombus arılarında yeşil ,mavi ve mor olarak algılanmaktadır.Bombus arıları kırmızıyı göremez ama kırmızı çicekleri ziyaret eder bunun nedeni ise kırmızı renkteki çiceklerin çekici koku salmasıdır.

      Bombus arısı yeşil , mavi ve mor çicekleri görerek ziyaret eder kırmızı çicekleri ise aldıkları kokular sayesinde çicekleri bulur ve polenini toplar.